Wat is lymfoedeem?
Lymfevocht speelt een belangrijke rol in de vochthuishouding en afweer van het menselijk lichaam. Wanneer de afvoer van deze heldere vloeistof verstoord wordt, ontstaat er vochtophoping en zwelling van de weefsels (lymfoedeem). Dit gebeurt voornamelijk ter hoogte van de armen en de benen, maar kan ook voorkomen op de borstkas, genitaliën of het aangezicht.
Wanneer treedt er lymfoedeem op?
Lymfoedeem treedt op bij beschadiging van de lymfebanen of lymfeklieren, waardoor de lymfecirculatie (het transport van lymfevocht) niet meer optimaal kan verlopen. Vaak komt dit voor bij personen met borstkanker waarbij naast het kankergezwel ook de lymfeklieren ter hoogte van de oksel worden verwijderd (okselklierontruiming). Daardoor wordt de lymfe-afvoer van de arm geblokkeerd en ontstaat er over heel de arm of plaatselijk een zwelling, ook "dikke arm" genoemd. Bij bijna 1 op 3 patiënten die behandeld worden voor borstkanker leidt deze verwijdering van lymfeklieren in de oksel tot lymfoedeem van de arm.
Andere oorzaken / soorten lymfoedeem
Er is een grote variëteit aan oorzaken die een chronisch oedeem kunnen veroorzaken. We maken bij chronisch oedeem een onderscheid tussen pre-loading en after-loading oedeem.
Pre-loading oedeem wordt gekenmerkt door een te hoog aanbod aan water in de weefsels, waardoor het lymfestelsel onvoldoende in staat is om het vocht af te voeren. Enkele voorbeelden zijn oedeem bij hartfalen, post-trombotisch syndroom, oedeem bij spataderen…
After-loading oedeem wordt gekenmerkt door een verminderde functie van het lymfestelsel. Omdat het lymfestelsel niet in staat is voldoende vocht op te nemen of te transporteren zal een oedeem ontstaan. De werking van het lymfestelsel kan zowel primair als secundair aangetast zijn:
- Primair lymfoedeem: aangeboren verstoring of genetische afwijking van het lymfestelsel waardoor het lymfestelsel onvoldoende is ontwikkeld (kan op vroege leeftijd voorkomen alsook op latere leeftijd).
- Secundair lymfoedeem: oedeem dat ontstaat na een trauma, een infectie, chirurgie en/of radiotherapie ter behandeling van een kanker. Door de uitgelokte schade wordt de functie van het lymfestelsel verstoord met oedeem tot gevolg (dit type oedeem kan ontstaan jaren na de opgelopen schade).
De behandeling van lymfoedeem
De conservatieve behandeling (zonder operatie) bestaat uit vier pijlers:
Preventie: de huid hydrateren, wondjes voorkomen, overgewicht vermijden.
Compressietherapie:
- Zwachtelen: het lichaamsdeel wordt ingezwachteld met een kort rekverband om het oedeem te behandelen en te verminderen.
- Drukkleding: om de zwelling onder controle te houden.
Bewegen (terwijl de weefsels aangedrukt worden) zodat de spierpomp kan helpen om het lymfevocht af te voeren.
Manuele lymfedrainage om het lymfevocht af te voeren.
Soms is een heelkundige ingreep nodig om de afvloei van het lymfevocht te verbeteren of te herstellen.